Het land der frustraties

Dag 9: Zon, tabak en afzetterij

Cienfuegos stond vandaag op het programma. De stad is gebouwd in Franse stijl, in plaats van Spaanse. Voor mij zijn het dezelfde pastelkleurige koloniale gebouwen. Ferran, Thomas en ik wandelden nog geen twee minuten over de winkelboulevard of Roberto kwam op ons af, de eigenaar van de casa die onze namen gisteren opschreef bij het busstation. Waarom we niet voor zijn huis hadden gekozen. Creepy. Hoe wist hij überhaupt wie wij waren? Gelukkig kon Ferran moeiteloos uitleggen dat het om een misverstand ging. Als we hem niet hadden... Hij heeft ons al een hoop geld bespaard. In de middag bezochten we de tabaksfabriek van de stad. Hier werken in totaal 140 mensen om handmatig sigaren te rollen. We kregen een kijkje in de keuken. In de grote zaal bevonden zich ongeveer honderd werkplekken. De verf bladderde van de muren en de roestige, versleten ventilators hielden de boel nog enigszins koel. Het deed me denken aan van die kledingfabrieken in India, zoals je ze altijd op tv ziet. Medewerkster Georgina legde de werkwijze uit, terwijl wij met open mond toekeken hoe snel en behendig ze de rookwaar klaarmaakte. Het kost je negen maanden om een goede roller te worden. Georgina was er allang zo een en maakte zo'n 220 sigaren per dag. Toen 's avonds de zonsondergang naderde, zochten we een mooi plekje in het parkje met uitzicht over zee. Toen ik daar voor de zoveelste keer werd afgezet bij het betalen voor een smerig toilet, liep mijn spreekwoordelijke emmer over. Degenen die mij goed kennen, weten dat ik zelden boos ben, maar dit oude Cubaantje kreeg een Nederlandse scheldkannonade over zich heen.

Dag 10: Flamingo's

De jongens en ik hebben vandaag flamingo's gespot. Prachtige, sierlijke beesten, helemaal als ze vliegen. En dat deden ze, vlak over ons roeibootje. We waren met een groep toeristen op pad rond de Guanaroca-lagune. Naast flamingo's hadden ze er ook een mooi stuk mangrove, waar onze gids zo een krab opviste die we mochten vasthouden. We verbaasden ons over een Italiaans stel. Zij in haar meest zondagse kleding, haartjes netjes gekapt en veel make-up. Hij met bierbuik, zonnehoedje en flinke cameraset. Bij elke vogel die hij spotte, sprong hij voor de rest van de groep voor de beste foto. De bordjes met 'verboden te roken' golden niet voor Bierbuik. "Als ik 100 CUC betaal, mag het dan wel?", zei hij misselijk. Toen hij zijn peuk vervolgens in het natuurpark op de grond smeet, was het voor Ferran genoeg. Hij pakte de sigaret op, drukte het ding in de hand van de Italiaan en zei: "Ik geloof dat deze van jou is." Bierbuik lachte minachtend en zei iets in het Italiaans. Sommige toeristen zijn zo respectloos. De middag brachten we door op het strand. Het was te heet om de zon in te gaan, dus kreeg Ferran een privéles Nederlands. De lachspieren zijn weer getraind, hoor. Hij bakte er vrij weinig van en bij het zien van al onze klinkercombinaties gaf hij de moed op. Soms imiteert hij het Duits en Nederlands nog wel eens; dan gooit hij zijn kin in de lucht en begint hard te rochelen.

Dag 11: Zwemmen met dolfijnen

Bij Thomas stond 'ie al tijden op zijn verlanglijstje: zwemmen met dolfijnen. Ferran en ik hadden er iets meer moeite mee. Zeker toen we het kleine bassin zagen waarin de beesten zwommen. Het was weliswaar in zee, maar ze worden wel in gevangenschap gehouden om ons te vermaken. Gemengde gevoelens dus, maar vermaken deden ze ons zeker. We zagen eerst een humoristische show en doken daarna bij onze dierenvrienden Perla en Oceani in het bassin. We kregen dolfijnenkusjes, scheurden door het water terwijl we aan hun vinnen hingen en werden ten slotte uit het water opgetild, onze voeten op hun ijzersterke snuiten rustend. Perla en Oceani hielden de balans, daar hoefde je zelf niet voor te zorgen. Toch wel een bijzondere ervaring. We vertrokken daarna van Cienfuegos naar Trinidad in een Ford uit 1948. Dat was te merken, want onderweg vloog mijn deur spontaan open. Volgens de chauffeur was dat normaal. In Trinidad werden we warm verwelkomd door oma Yolanda, die haar huisje deelde met dochter Barbara, schoonzoon Omar en kleindochter Ana.

Dag 12: Slavenplantages

Yolanda kende wel iemand uit de straat die fietsen verhuurde om bij de waterval te komen. Een paar huizen verder haalden een paar Cubanen hun versleten barrels uit de schuur. We besloten het erop te wagen. Mijn fiets was te laag en de versnellingen werkten niet, bij Ferran vloog de ketting er steeds af. En Thomas' fiets had miniwieltjes, waardoor hij geen enkele heuvel op kwam. Met 30 graden en een bergachtig landschap kun je je voorstellen dat we compleet gesloopt en bezweet bij de ingang van het park aankwamen. Daar bleek een bezoekje aan de waterval 9 CUC per persoon te kosten. Cubanen betaalden minder dan een euro. We besloten niet in zee met deze afzetterij en pakten zuchtend onze roestende barrels om het hele eind weer terug te ploeteren. Een andere daginvulling dan maar: Valle de los Ingenios. In deze schitterende vallei werkten tot 1895 (!) duizenden slaven op de suikerrietplantages. Ferran en ik kregen een rondleiding over een erf waar vroeger zes Spaanse families 500 slaven lieten werken. Vergeleken met andere plantages hadden deze slaven uit West-Afrika het redelijk goed. Zo mochten ze hun eigen religie uitoefenen en deelden ze een barak van vier bij vier meter met hun eigen familie. Heel raar om in die ruïnes te staan en je te beseffen wat zich daar allemaal heeft afgespeeld. Mensen, soms nog maar 7 jaar oud, die niet wisten of ze ooit nog in vrijheid zouden leven of ooit nog hun geliefden zouden zien.

Dag 13: Terug naar 1850

Over Trinidad wordt gezegd dat de klok er in 1850 is gestopt met tikken. Koloniale huisjes in allerlei kleuren liggen aan schuine straatjes, boeren met cowboyhoed hobbelen te paard en wagen over de kasseien. Maar de tijdmachine heeft zijn werk niet helemaal goed gedaan. We zien ook Skoda's, pizzatentjes en Cubaanse dames met glitterhotpants. Niet echt 1850. Cuba is een rare mix van heel oud en een soort van semi-nieuw. Allang niet meer authentiek, en dat is wel een beetje een teleurstelling. Ach ja, ik geniet dan gewoon bij vlagen. Als de locals op straat domino spelen, als een oud mannetje moeizaam zijn handkarretje achter zich aan sleept om zijn brood te verkopen. Vandaag hadden we een missie in deze stad. Eerder vertelde ik over de Duitsers die een cadeautje kochten voor een jochie in Trinidad. Dat cadeau, een voetbal, brachten we vandaag langs bij de familie. Ze waren door het dolle heen, en we hebben uren zitten kletsen op hun terras. Ze krikten het cijfer voor 'de Cubaan' gelijk flink omhoog. Missie volbracht. Daarna hebben we afscheid genomen van Ferran. Zijn wereldreis zit er na 14 maanden op. Het was een ontzettend leuke week met hem erbij. We gaan zijn avontuurlijke spirit en zijn Spaanse taalvaardigheid zeker missen.

Dag 14: Bountyeiland 

Vooruit, één dagje dan. Eén dagje gaan we de rijke toerist uithangen. We voeren vandaag met een luxe catamaran naar Cayo Macho, een heus bountyeiland. De groep was erg toeristisch: een paar spierwitte Britten met kneuterige zonnehoedjes, een paar Zwitsers met kekke Teva's en een paar luidruchtige Oost-Europeanen die er alles aan deden om zoveel mogelijk zonnestralen op te vangen. Onderweg stopten we in een ondiep stuk blauwgroene oceaan, waar we met snorkelgerei de onderwaterwereld mochten verkennen. Wederom prachtig. Toen we eenmaal aanmeerden bij Cayo Macho, werden we gelijk begroet door een aantal nieuwsgierige leguanen. Het witte strand, de azuurblauwe zee, de felgekleurde schelpen en de wuivende palmbomen maakten het plaatje compleet: ik waande me in Expeditie Robinson. Deze ervaring had ik niet willen missen. 's Avonds zijn we Trinidad in gegaan voor wat Cubaans vertier: een live salsaband en Afrikaanse dansshow. Dit was het Cuba dat je in films ziet: vrolijk, zwoel en levendig.

Dag 15: Lisa op haar chagrijnigst

Het is bloedheet en benauwd in Trinidad. Bij elke stap die je zet, parelt het zweet van je voorhoofd. Stiekem verlang ik naar een sneeuwstorm. Ook Thomas vertrok het liefst zo snel mogelijk naar een koelere plek, dus stapten we in de bus naar Santa Clara, de stad van Che. De revolutionair bevrijdde deze stad in 1958 als eerste van het regime van Batista. Hotel Santa Clara Libre, dat aan het centrale plein ligt, herinnert je nog altijd aan die strijd: zijn façade is nog altijd uitgerust met honderden kogelgaten. Helaas was er in onze casa weer gedoe om – je raadt het al – geld. Thomas en ik hadden onderhandeld en de prijs flink omlaag gekregen. De eigenaresse was daar bij nader inzien niet blij mee. Ze zag er uit als een zorgzame Cubaanse mama, maar schijn bedriegt. Ze wees met haar vinger op mij, kneep haar ogen tot spleetjes en siste: “Jullie vertellen de andere gasten niet hoeveel jullie betalen.” Ik was even stil door haar brutaliteit, waarop ze vervolgde: “Je begrijpt het zeker niet, hè?” Het was duidelijk, Thomas en ik gingen per direct op zoek naar een nieuwe casa. Goedkoper dan bij de boze madam vonden we ze helaas niet. Thomas gaf niet op en bleef maar aankloppen bij de meest ongure huisjes, terwijl mijn chagrijnigheidsmeter op rood gloeiend stond. Toen ik even later in een restaurant een rekening kreeg die anderhalf keer zo duur uitviel, en de serveerster te nonchalant - “Oh.” - reageerde, had ik zin om haar een klap in haar geplamuurde gezicht te geven. Zo ken ik mezelf helemaal niet. Cuba lijkt zo relaxed, maar haalt ondertussen de grootste frustraties in mij naar boven.